विशेष प्रतिनिधी
मुंबई : आषाढी एकादशीच्या पवित्र सोहळ्यासाठी पंढरपूरकडे निघालेल्या लाखो वारकऱ्यांच्या सेवेसाठी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या संकल्पनेतून सुरू झालेल्या ‘चरणसेवा’ उपक्रमाला राज्यभरातून अभूतपूर्व प्रतिसाद मिळत आहे. या उपक्रमांतर्गत वारकऱ्यांना विश्रांती, आरोग्य सुविधा, आणि आयुर्वेदिक उपचारांचा लाभ मिळत असून, आतापर्यंत १ लाख ५० हजारांहून अधिक वारकऱ्यांनी थेट सेवेचा लाभ घेतला आहे. १२ लाखांहून अधिक नागरिकांपर्यंत आरोग्य जनजागृती पोहोचवण्यात यश आले आहे. ( Chief Ministers Charanseva initiative provided support to lakhs of Warkaris huge response to public awareness along with health facilities)
मुख्यमंत्री सहाय्यता निधी, सार्वजनिक आरोग्य विभाग, आणि विविध सेवाभावी संस्थांच्या समन्वयाने हा उपक्रम यशस्वीपणे राबवला जात आहे.‘आरोग्याची वारी, पंढरीच्या दारी’ : सर्वंकष सेवा आणि सुविधा
‘आरोग्याची वारी, पंढरीच्या दारी’ या संकल्पनेतून पालखी मार्गावरील १२० हून अधिक विश्रांतीस्थळे आणि मुक्कामाच्या ठिकाणी तसेच २३० ‘आपला दवाखाना’ केंद्रांमार्फत वारकऱ्यांना चरणसेवा आणि आरोग्य सुविधा पुरवल्या जात आहेत. या उपक्रमात २२५ आरोग्य संस्थांचा समावेश आहे. वारकऱ्यांच्या पायांना आराम मिळावा यासाठी २,५०० लिटर आयुर्वेदिक तेल तयार करण्यात आले आहे, ज्याचा उपयोग पायांची मालिश आणि उपचारांसाठी केला जात आहे. याशिवाय, पालखी मार्गावर १२ रुग्णवाहिका तैनात करण्यात आल्या असून, त्या तातडीच्या वैद्यकीय सेवेसाठी २४ तास उपलब्ध आहेत.
केंद्र आणि राज्य सरकारच्या आरोग्य योजनांची माहिती वारकऱ्यांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी १२ ‘आरोग्य जनजागृती रथ’ पालखी मार्गावर कार्यरत आहेत. हे रथ मुख्यमंत्री वैद्यकीय सहाय्यता कक्ष, आयुष्मान भारत योजना, आणि इतर आरोग्य योजनांची माहिती सुलभ भाषेत वारकऱ्यांपर्यंत पोहोचवत आहेत. या रथांद्वारे आरोग्य तपासणी, प्रथमोपचार, आणि औषधांचे वितरणही केले जात आहे. याशिवाय, डासांपासून संरक्षणासाठी मच्छरदाण्या आणि कीटकनाशकांचे वितरणही करण्यात येत आहे.
या उपक्रमात राज्यभरातील १०,००० हून अधिक वैद्यकीय अधिकारी, कर्मचारी, पॅरामेडिकल विद्यार्थी, नर्सिंग आणि फिजिओथेरपी महाविद्यालयांचे प्राध्यापक, तसेच सेवाभावी संस्थांचा सक्रिय सहभाग आहे. सातारा, पुणे, सोलापूर, नाशिक, जालना, बीड, आणि धाराशिव या सात जिल्ह्यांमधील स्थानिक प्रशासन आणि स्वयंसेवी संस्थांनी या उपक्रमाला हातभार लावला आहे. विशेष म्हणजे, वारकऱ्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक स्वास्थ्यासाठी पालखी मार्गावर १० ठिकाणी योग आणि ध्यान सत्रांचे आयोजन करण्यात आले आहे. यामुळे वारकऱ्यांना शारीरिक ताण कमी होण्यास मदत होत आहे.
‘चरणसेवा’ उपक्रमाचा लाभ घेणाऱ्या वारकऱ्यांनी या सेवेबद्दल समाधान व्यक्त केले आहे. “पाय दुखत असताना मालिश आणि औषध मिळाले, यामुळे आम्हाला खूप आधार वाटला,” असे एका वारकऱ्याने सांगितले. वैद्यकीय कर्मचारी, स्वयंसेवक, आणि विद्यार्थ्यांनीही या सेवेत सहभागी होण्याचा आनंद व्यक्त केला आहे. “मुख्यमंत्र्यांच्या या संकल्पनेमुळे आम्हाला वारकऱ्यांची सेवा करण्याची संधी मिळाली,” असे एका स्वयंसेवकाने सांगितले.
पर्यावरणपूरक आणि सर्वसमावेशक
या उपक्रमात पर्यावरण संवर्धनालाही प्राधान्य देण्यात आले आहे. पालखी मार्गावर प्लास्टिकमुक्ती आणि स्वच्छतेचा संदेश देण्यासाठी विशेष मोहीम राबवली जात आहे. तसेच, पाण्याच्या बाटल्या आणि अन्नपदार्थांचे वितरण करताना पर्यावरणपूरक साहित्याचा वापर केला जात आहे. याशिवाय, विशेष गरजा असलेल्या वारकऱ्यांसाठी व्हीलचेअर आणि इतर सुविधाही उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत.
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी या उपक्रमाबद्दल बोलताना सांगितले, “वारकरी संप्रदाय हा आपल्या संस्कृतीचा आत्मा आहे. त्यांच्या सेवेसाठी ‘चरणसेवा’ उपक्रम सुरू करण्यामागे वारकऱ्यांना आरोग्य, सन्मान आणि आधार देण्याचा उद्देश आहे. हा उपक्रम समाजसेवेचा एक आदर्श ठरेल, अशी आशा आहे.”
मुख्यमंत्री सहाय्यता निधी आणि धर्मादाय रुग्णालय मदत कक्षाचे प्रमुख रामेश्वर नाईक यांनी सांगितले, “चरणसेवा उपक्रम हा केवळ वैद्यकीय सेवांपुरता मर्यादित नसून, यामुळे वारकऱ्यांना आरोग्य योजनांची माहिती आणि प्रेरणा मिळत आहे. आरोग्य जनजागृती रथांद्वारे आम्ही लाखो नागरिकांपर्यंत पोहोचत आहोत. हा उपक्रम यापुढेही अधिक व्यापक स्वरूपात राबवला जाईल.
यंदा प्रथमच पालखी मार्गावर डिजिटल आरोग्य तपासणी यंत्रे तैनात करण्यात आली आहेत, ज्यामुळे वारकऱ्यांच्या रक्तदाब, साखर, आणि ऑक्सिजन पातळीची तपासणी तात्काळ केली जात आहे. तसेच, पालखी मार्गावर स्वच्छ पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था आणि मोबाइल शौचालयांची सुविधाही उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
‘चरणसेवा’ उपक्रमाने वारकऱ्यांच्या पंढरपूर वारीला अधिक सुखकर आणि सुरक्षित बनवले आहे. आरोग्य, सेवा, आणि जनजागृती यांचा संगम असलेला हा उपक्रम महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि सामाजिक परंपरेला साजेसा ठरला आहे.
